Kỳ họp Quốc hội bất thường lần thứ 9 ngày 19/02/2025 đã thông qua Nghị quyết số 190/2025/QH15 quy định về xử lý một số vấn đề liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước.  Ngày 01/7/2025, cả nước chính thức vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp với số lượng đơn vị hành chính cấp tỉnh giảm từ 63 xuống còn 34 và hơn 10.000 đơn vị hành chính cấp xã giảm còn khoảng 3.321. Đây là dấu mốc lịch sử quan trọng trong tiến trình cải cách nền hành chính nhằm tinh gọn tổ chức bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của chính quyền địa phương.

Trong lĩnh vực đối ngoại, Chính phủ và Bộ Ngoại giao đã ban hành một số văn bản quy phạm pháp luật để đảm bảo tính đồng bộ, quy định rõ ràng quyền hạn và trách nhiệm của từng cấp chính quyền, tạo cơ sở pháp lý rõ ràng trong quá trình tổ chức thực hiện: (1) Nghị định số 134/2025/NĐ-CP ngày 12/6/2025 của Chính phủ quy định về phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực đối ngoại. (2) Nghị định số 177/2025/NĐ-CP ngày 30/6/2025 của Chính phủ ban hành sửa đổi, bổ sung các Nghị định trong lĩnh vực thỏa thuận quốc tế; xử lý một số vấn đề liên quan đến việc tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp và sắp xếp tổ chức bộ máy trong lĩnh vực thỏa thuận quốc tế. Nghị định quy định cụ thể cách xử lý đối với các thỏa thuận quốc tế đã ký kết bị tác động do sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước hoặc sắp xếp đơn vị hành chính các cấp. (3) Thông tư số 09/2025/TT-BNG ngày 30/6/2025 của Bộ Ngoại giao hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn về công tác đối ngoại của cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và Ủy ban nhân dân xã, phường, đặc khu thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương. 

(Trụ sở Sở Ngoại vụ. Nguồn: Sở Ngoại vụ)

Trong bối cảnh sắp xếp đơn vị hành chính và chuyển đổi sang mô hình chính quyền địa phương hai cấp, Sở Ngoại vụ đã chủ động tham mưu, thực hiện mạnh mẽ việc phân cấp, phân quyền, ủy quyền. Đây được xem là "chìa khóa" để nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước, giúp công tác đối ngoại địa phương thích ứng linh hoạt và hiệu quả trong tình hình mới.

Các nội dung phân cấp, ủy quyền

Trước hết, Sở Ngoại vụ đã tham mưu cho Ủy ban nhân dân thành phố về phương án xử lý các Thỏa thuận quốc tế nhân danh Hội đồng nhân dân thành phố, Ủy ban nhân dân thành phố và các sở, ngành, đơn vị, địa phương liên quan bị tác động do sắp xếp đơn vị hành chính và tổ chức bộ máy, đảm bảo tuân thủ các quy định tại Nghị định số 134/2025/NĐ-CP và Nghị định số 177/2025/NĐ-CP và phù hợp với tình hình, bối cảnh của địa phương.

Tiếp theo đó, trên cơ sở đề xuất của Bộ Ngoại giao về việc phân cấp thực hiện toàn bộ thủ tục hành chính về chứng nhận lãnh sự (CNLS), hợp pháp hóa lãnh sự (HPHLS) giấy tờ, tài liệu; Sở Ngoại vụ cũng đã tham mưu, đề xuất với Ủy ban nhân dân thành phố nhất trí chủ trương tiếp nhận phân cấp TTHC về CNLS, HPHLS giấy tờ, tài liệu tại thành phố trên cơ sở xem xét các yếu tố thuận lợi, khó khăn tại địa phương; đồng thời xem xét, nghiên cứu xây dựng các quy phạm pháp luật để đảm bảo đầy đủ cơ sở pháp lý về điều kiện hạ tầng kỹ thuật, cơ sở vật chất, tiêu chuẩn, tiêu chí chức danh thực hiện CNLS, HPHLS và ký, cấp tem CNLS, HPHLS và nguồn lực để đảm bảo tiếp nhận phân cấp.

Để đảm bảo các quy định mới trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 72/2025/QH15 ngày 16/6/2025 và tiếp tục phát huy những kết quả đạt được trong công tác ủy quyền trong những năm vừa qua, Sở Ngoại vụ cũng đã chủ động trình đề nghị Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố, Ủy ban nhân dân thành phố ủy quyền cho Giám đốc Sở Ngoại vụ trong phối hợp giải quyết vụ việc liên quan đến người nước ngoài xảy ra trên địa bàn thành phố; ra quyết định cử, cho phép công chức, viên chức thuộc thẩm quyền quản lý của Ủy ban nhân dân thành phố đi nước ngoài; quản lý hộ chiếu ngoại giao, hộ chiếu công vụ của cán bộ, công chức, viên chức thuộc thẩm quyền quản lý của Ủy ban nhân dân thành phố và cho phép tổ chức hội nghị, hội thảo quốc tế trên địa bàn thành phố trong phạm vi ủy quyền. Các nội dung phân cấp, phân quyền đã được Sở Ngoại vụ triển khai thực hiện hiệu quả, cung cấp dịch vụ công tốt nhất cho các tổ chức và doanh nghiệp.

Giải quyết thủ tục không phụ thuộc vào địa giới hành chính

(Hình ảnh niêm yết công khai các thủ tục hành chính. Nguồn: Sở Ngoại vụ)

Bên cạnh phân cấp, phân quyền, cải cách thủ tục hành chính là một trọng tâm quan trọng trong việc vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Trên cơ sở chỉ đạo của Chính phủ, Ủy ban nhân dân thành phố trong việc tháo gỡ các “điểm nghẽn” trong thủ tục hành chính và phát triển Chính phủ điện tử, Chính phủ số, Sở Ngoại vụ cũng đã tiến hành cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, tiếp tục được nâng cao chất lượng trong công tác tiếp nhận hồ sơ và trả kết quả, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp. Đồng thời đã tham mưu trình Ủy ban nhân dân thành phố ban hành Quyết định công bố danh mục thủ tục hành chính được thực hiện không phụ thuộc vào địa giới hành chính trong phạm vi thành phố, thuộc phạm vi và chức năng quản lý của Sở Ngoại vụ.

Theo thống kê từ ngày 01/01/2025 đến 25/12/2025, tổng số hồ sơ tiếp nhận và xử lý tại Sở Ngoại vụ là 23, đạt tỉ lệ 100% trước hạn và thực hiện trực tuyến toàn trình. Đến nay, đánh giá Bộ chỉ số phục vụ người dân doanh nghiệp trong thực hiện thủ tục hành chính và cung cấp dịch vụ công trên Cổng dịch vụ công quốc gia, Sở Ngoại vụ đang đứng thứ nhất toàn thành phố với tổng số điểm là 95.65. Những con số này cho thấy sự nỗ lực lớn trong việc cải cách hành chính tại cơ quan Sở Ngoại vụ.

Trong thời gian tới, Sở Ngoại vụ sẽ tiếp tục rà soát, tham mưu mở rộng các nội dung phân cấp, ủy quyền theo hướng phù hợp hơn với thực tiễn quản lý và đặc thù của lĩnh vực đối ngoại, đảm bảo việc giữ vững nguyên tắc kiểm soát quyền lực, tính thống nhất, thông suốt, không chồng chéo. Qua đó củng cố nền tảng pháp lý và tổ chức để mô hình chính quyền địa phương 2 cấp thành phố vận hành hiệu lực, hiệu quả, minh bạch. Đây là bước đi vững chắc để công tác đối ngoại địa phương không chỉ là "cánh tay nối dài" của Trung ương mà còn là động lực trực tiếp thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững của thành phố.