Hải Phòng với vị trí chiến lược, tiềm năng vượt trội hiện đang trên đà phát triển mạnh mẽ, không ngừng nâng cao năng lực cạnh tranh, hội nhập sâu rộng với kinh tế khu vực và thế giới. Năm 2025, tốc độ tăng trưởng GRDP ước đạt 11,81%, đứng thứ 2 toàn quốc (sau tỉnh Quảng Ninh) và đứng thứ nhất trong 6 thành phố trực thuộc Trung ương. Đây cũng là năm thứ 11 liên tiếp thành phố Cảng Hải Phòng duy trì tăng trưởng ở mức hai con số. Thành phố không chỉ là cửa ngõ giao thương quốc tế quan trọng của Miền Bắc Việt Nam mà còn là điểm đến hấp dẫn của các nhà đầu tư nước ngoài. Trên địa bàn thành phố hiện có 1.761 dự án FDI còn hiệu lực với tổng vốn đầu tư 50,64 tỷ USD. Với lợi thế giao thông thuận lợi, cơ sở hạ tầng phát triển đồng bộ, hiện đại, lực lượng lao động dồi dào, điều kiện khí hậu tự nhiên thuận lợi, nhiều di tích lịch sử - văn hóa, các địa điểm du lịch lý tưởng, đời sống nhân dân ở mức cao, Hải Phòng trở thành một trong những thành phố đáng sống nhất trên cả nước. 

(Kiều bào Hải Phòng tham dự chương trình về nguồn năm 2025. Nguồn: Sở Ngoại vụ)

Thành phố Hải Phòng đang tập trung triển khai hàng loạt các công trình dự án nhằm phát huy thế mạnh, xây dựng và phát triển thành phố trở thành trung tâm kinh tế, thương mại và dịch vụ năng động; các ngành công nghiệp, logistics và du lịch phát triển mạnh; cải thiện môi trường đầu tư và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, thu hút đầu tư trong và ngoài nước. 

Cùng với những tiềm lực đang có và việc triển khai mạnh mẽ, quyết liệt với những giải pháp phù hợp là điều kiện thuận lợi để thành phố xây dựng, phát triển đội ngũ trí thức là người Việt Nam ở nước ngoài trong giai đoạn tới.

Tình hình cộng đồng người Hải Phòng ở nước ngoài 

Theo số lượng thống kê về người Hải Phòng ở nước ngoài và người Hải Phòng xuất cảnh có thời hạn, hiện có khoảng có gần 140.000 người Hải Phòng hiện đang sinh sống, học tập, làm việc tại trên 60 quốc gia và vùng lãnh thổ, trong đó chủ yếu tập trung tại một số nước có nền kinh tế phát triển. Với số kiều bào đông đảo bao gồm nhiều kiều bào thế hệ thứ 2, thứ 3 được đào tạo bài bản sẽ mở ra nhiều cơ hội trong thu hút đội ngũ trí thức trong thời gian tới.

Cộng đồng trí thức người Hải Phòng ở nước ngoài

Từ trước đến nay, đội ngũ trí thức kiều bào luôn được đánh giá là một trong những thế mạnh nổi bật của cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài, đồng thời là nguồn lực quan trọng có khả năng đóng góp tích cực vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước cũng như hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng của Việt Nam.

Về đội ngũ trí thức người Hải Phòng ở nước ngoài, theo số liệu khảo sát, hiện thành phố có 05 Giáo sư, 01 Phó giáo sư, 132 Tiến sĩ, 442 Thạc sĩ, 2.470 cử nhân, 103 kỹ sư, chủ yếu tập trung ở các quốc gia phát triển có nền giáo dục chất lượng cao, uy tín, có chuyên môn sâu trong nghiên cứu, đào tạo. Dù số lượng trí thức kiều bào gốc Hải Phòng thành danh ở nước ngoài chưa nhiều so với mặt bằng chung cả nước, nhưng bước đầu đã có một số cá nhân tích cực tham gia các hoạt động kết nối, chia sẻ tri thức và kinh nghiệm đóng góp cho sự phát triển của thành phố. 

(Lãnh đạo Sở Ngoại vụ tặng ấn phẩm quảng bá Hải Phòng cho kiều bào. Nguồn: Sở Ngoại vụ)

Những tồn tại, hạn chế trong xây dựng, phát triển đội ngũ trí thức người Hải Phòng ở nước ngoài

(1) Cơ sở dữ liệu về trí thức kiều bào Hải Phòng hiện chỉ mới dừng lại ở mức thống kê con số, chưa có bộ dữ liệu hoàn chỉnh để có thể xây dựng được mạng lưới liên kết với trong thành phố; (2) Thiếu cơ chế chính sách cụ thể (về quốc tịch, tiền lương, cư trú, nhập cảnh...) cũng như hành lang pháp lý đủ chặt chẽ, địa phương khó có thể triển khai xây dựng cơ chế, chính sách trong khi phải bảm bảo phù hợp và không trái với quy định hiện hành; (3) Lực lượng triển khai công tác thu hút nguồn lực của trí thức kiều bào trong các dự án, chương trình tại địa phương còn mỏng và chưa có kinh nghiệm. (4) Cơ sở hạ tầng và môi trường làm việc, nghiên cứu tại Việt Nam còn nhiều hạn chế, điều này gây khó khăn cho trí thức kiều bào trong việc thích nghi và cống hiến hiệu quả, do vậy trở thành một trong những rào cản để trí thức kiều bào trở về.

(Hội người Hải Phòng tại CHLB Đức kỷ niệm 20 năm ngày thành lập. Nguồn: Sưu tầm)

Giải pháp thu hút và phát triển đội ngũ trí thức là người Hải Phòng ở nước ngoài

Trước hết, cần cải thiện môi trường làm việc và hoàn cơ chế chính sách để thu hút sự tham gia của trí thức kiều bào. Cần quan tâm đến văn hóa tổ chức, điều kiện trang thiết bị và xây dựng môi trường làm việc (phòng Lab, trung tâm R&D, vườn ươm sáng tạo đạt tiêu chuẩn). Xây dựng môi trường làm việc minh bạch, thân thiện. Tạo ra không gian văn hoá đủ thân thiện để kiều bào khi trở về thành phố làm việc có thể hợp tác và hoà nhập được với văn hoá, học thuật và với đồng nghiệp. 

Thứ hai, cần thiết lập kênh kết nối và thông tin hiệu quả thông qua việc xây dựng cơ sở dữ liệu để thành lập “Mạng lưới trí thức người Hải Phòng ở nước ngoài”, đồng thời vận hành nền tảng trực tuyến chuyên biệt (website, fanpage, bản tin điện tử đa ngôn ngữ…) để chia sẻ thông tin, nhu cầu hợp tác, kêu gọi sáng kiến, giới thiệu tiềm năng thành phố; mời kiều bào là trí thức tham gia các diễn đàn trí thức Hải Phòng toàn cầu, tạo không gian gặp gỡ, đối thoại, chia sẻ giải pháp phát triển thành phố.

Thứ ba, lồng ghép vào các chương trình phát triển của thành phố trong đó ưu tiên mời trí thức kiều bào tham gia các Hội đồng tư vấn, Hội đồng khoa học, đặc biệt trong các lĩnh vực thành phố đang ưu tiên phát triển; kết nối các trường đại học, doanh nghiệp tại Hải Phòng với trí thức kiều bào để thực hiện các chương trình hợp tác nghiên cứu, giảng dạy, chuyển giao công nghệ; phối hợp với các hội đoàn người Hải Phòng ở nước ngoài, các cơ quan đại diện ngoại giao để mở rộng mạng lưới tiếp cận trí thức kiều bào tại từng khu vực.

Thứ tư, cần đổi mới công tác thông tin tuyên truyền, vận động, tập hợp kiều bào theo hướng đa dạng hóa phương thức vận động, các hình thức tập hợp đoàn kết, hỗ trợ, giúp đỡ lẫn nhau, khuyến khích những hoạt động hướng về Tổ quốc; chú trọng kết nối với cộng đồng trí thức người Việt Nam ở nước ngoài thế hệ thứ hai, thứ ba tham gia các hoạt động gắn bó với quê hương, đất nước; quy tụ và kết nối Mạng lưới kiều bào trẻ hàng trăm thanh niên đang sinh sống và làm việc ở Việt Nam thông qua các hoạt động như Trại hè dành cho thanh niên, sinh viên kiều bào Hải Phòng,...; tuyên truyền, giới thiệu các gương điển hình trí thức là Hải Phòng ở nước ngoài có đóng góp cho Việt Nam nói chung và thành phố Hải Phòng trên các phương tiện truyền thông trong và ngoài nước.